«حج» تمرینی برای در امان ماندن از عذاب «الساعة»/ چرا در ایام حج، حاجی باید تمام تعلقات را کناز بگذارد؟
خدا حج را تمرینی برای انسان‌ها قرار داده تا با پرداختن به آن، خود را برای دورانی خاص که زلزلهای عظیم واقع خواهد شد، آماده کنند.
محمدحسن حیدری، محقق تاریخ اسلام و پژوهشگر علوم قرآن و حدیث در گفت وگو با خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان به تحلیل برخی از آیات سورۀ مبارکۀ حج پرداخت و با بیان این مطلب که خدا در آیات ابتدایی این سوره ماجرای عجیبی را مطرح میکند، گفت: این سوره در همان ابتدا تمام مردم را مورد خطاب قرار میدهد و آنها را از خداوند پروا میدهد، اما چرا؟ زیرا قرار است ماجرایی عظیم رخ دهد ﴿ يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظيمٌ﴾، در واقع خدا در اینجا تمام انسان‌ها را متوجه مقطعی میکند که قرار است در آن دوران، زلزلهای عظیم واقع شود.
وی دربارۀ مشخصات این زلزله، به آیۀ ۲ سورۀ حج اشاره کرد و افزود: زمانی که قرار است این زلزله واقع شود، زمانی است که هر (زن) شیردهی از شدت ترس، فرزند کوچک خود را رها میکند و حتی هر (زن) بارداری، بار خود را زمین می‌گذارد، وقتی مردان را نگاه می‌‌کنی گمان می‌‌کنی که همگی مست هستند، اما در حقیقت آنها مست نیستند، بلکه عظمت و ترس آن اتفاق، آنان را تحت تأثیر قرار داده است ﴿ وَ لكِنَّ عَذابَ اللَّهِ شَديدٌ﴾.
این محقق تاریخ اسلام در پاسخ به این سؤال که آیا این اتفاق در دوران قیامت واقع می‌شود یا خیر گفت: این اتفاق قطعاً در قیامت نخواهد بود، چراکه افراد در قیامت سر از قبر بیرون می‌آوردند و دیگر صحبتی از زن باردار یا زن شیرده نیست که بخواهد فرزندش را رها و یا سقط کند. این اتفاق در دوران ظهور امام زمان(عج) هم نخواهد بود، چون در آن دوران مردم با عقل خود و بر اساس فهم در دو لشگر حق و باطل جای میگیرند، بلکه این اتفاق در دورانی است که انسان‌ها باید هرچه دارند ـ حتی چیزهایی که حق طبیعی آنهاست ـ رها کنند و این اتفاقی است که برای تمام مردم رخ خواهد داد نه گروه خاصی. شاید بتوان از این دوران با عنوان «دوران نابوی آسمان و زمین» نام برد. بر اساس سوره روم، خداوند سه ساعة، با مشخصاتی خاص و ویژه به هر دوران مطرح میکند.
حیدری با اشاره به «حج» به عنوان راهکاری برای در امان ماندن از این عذاب گفت: خدا در ادامۀ این سوره به ارائۀ راهکاری برای در امان ماندن از این عذاب اشاره میکند که یکی از آنها مسألۀ «حج» است.
وی یادآور شد: همانطور که خدا در ابتدای این سوره تمام انسان‌ها را خطاب قرار داد و آنان را نسبت به عذابی در آینده متذکر شد، می‌بینیم «حج» نیز که راهکار خدا برای در امان ماندن از این عذاب است، موضوعی عمومی است که ابراهیم(ع) مناسک آن را برای تمام ادیان الهی اعم از اهل کتاب و مسلمانان قرار داده و حج تنها مختص مسلمانان نیست.
این پژوهشگر علوم قرآن و حدیث خاطرنشان کرد: توصیفات خدا نسبت به دوران وقوع زلزله، شباهت‌هایی با موضوع حج نیز دارد، در آن دوران یک مادر، فرزند شیرخوار خویش را رها میکند، همچنین یک مادر باردار فرزند در رحمش را زمین می‌گذارد، این در حالی است قرار گرفتن فرزند نزد مادرش و استفاده از شیر مادر، حق اوست. بر اساس توصیف خداوند از آن صحنه، انسان‌ها در آن روز باید هر چه دارند کنار بگذارند، حتی عزیزترین افراد و حتی آن چیزی که به ظاهر حقشان است.
حیدری تأکید کرد: در سفر حج نیز انسان باید همۀ علایق خود اعم از لباس و همسر را کنار بگذارد، حتی نمی‌توان به آینه نگاه کرد، نمی‌توان عطر زد و نمی‌توان در طول روز در زیر سایه قرار گرفت، در حالیکه همه این موارد برای انسان حقی طبیعی است. در این سفر باید همۀ تعلقات از انسان گرفته شود. حال کسی که علاوه بر حج ظاهری، به باطن حج یعنی طواف «بیت‌العتیق» نیز بپردازد، از عذاب آن روز «الساعة» در امان خواهد بود.
وی با بیان اینکه خداوند «حج» را قرار داده تا ما با رفتن به حج و انجام مناسک آن، به صورت نمادین، تمام تعلقات خود را کنار بزنیم و خود را آمادۀ آینده و صحنه‌های پیش رو کنیم، گفت: خدا حج را تمرینی برای انسان‌ها قرار داده تا با پرداختن به آن، خود را برای دورانی خاص که زلزلهای عظیم واقع خواهد شد، آماده کنند و طبق آیه پایانی این سوره، علاوه بر کسب عمل صالح، توجه ویژه به اعتصام بالله که همان اعتصام به اهل بیت(ع) است داشته باشند.